Ο φάρος της Απολυτάρας των Αντικυθήρων και ο ναύαρχος Φιλοσοφόφ

Φέτος το καλοκαίρι βρέθηκα για διακοπές στα Αντικύθηρα, ένα μικρό νησάκι 25 μόνιμων κατοίκων όπου κατά τη γνώμη μου αποτελεί το απόλυτο μέρος για ήσυχες διακοπές.
Ένα από τα αξιοθέατα του νησιού είναι και ο Φάρος της Απολυτάρας στο νότιο άκρο του νησιού. Για να φτάσει κανείς εκεί καλό είναι να πάει με κάποιον ντόπιο γιατί στην ουσία το μονοπάτι έχει εξαφανιστεί. Η πρόσβαση και πόσο μάλλον η επιστροφή είναι αρκετά κουραστική αλλά το μέρος και η θέα σε ανταμείβει πλουσιοπάροχα. Καθώς πήγα εκεί με έναν πολύ καλό μου φίλο τον Στράτο (με την συνοδεία της Όλγας και των δύο φαροφυλάκων) μου είπε την ιστορία του ναυάρχου Φιλοσοφόφ. Με την βοήθεια της Όλγας σας παραθέτω την ιστορία του.

O Φάρος της Απολυτάρας το ναυάγιο του s/s “Imperatrix” το 1907 στην Ελαφόνησο της Κρήτης και η ιστορία του Ρώσου Ναύαρχου Ν. Φιλοσοφόφ, ο οποίος έγινε Έλληνας φαροφύλακας.


Τα ξημερώματα της Παρασκευής 9/22 Φεβρουαρίου 1907 το ατμόπλοιο “Imperatrix” της εταιρείας “Lloyd Austriaco”, εξαιτίας της θαλασσοταραχής, παρεκκλίνει της πορείας του και συντρίβεται στις ξέρες της νησίδας Ελαφονήσι, στην Δυτική Κρήτη. Το πλοίο εκτελούσε δρομολόγιο από την Τεργέστη στην Βομβάη με 144 άνδρες πλήρωμα και 38 επιβάτες.
(σημ. υπάρχει μία ασάφεια, πιθανώς οι 38 να περιλαμβάνονται στους συνολικά 144.)
Η πλώρη σφηνώνεται στις ξέρες, ενώ η πρύμνη βυθίζεται. Σε λίγα λεπτά σβήνουν οι μηχανές και το πλοίο παραμένει, σκοτεινό και χωρίς επικοινωνία, να θαλασσοδέρνεται από την τρικυμία. Ο πλοίαρχος διατάσσει να συγκεντρωθούν όλοι στην σφηνωμένη πλώρη. Κάποιοι από το πλήρωμα παράκουσαν τις διαταγές και εγκατέλειψαν το πλοίο με τις βάρκες. Αυτό δημιούργησε πανικό στους υπολοίπους με αποτέλεσμα να τους ακολουθήσουν και άλλοι, οι οποίοι έπεσαν στην θάλασσα. Συνολικά εγκατέλειψαν το πλοίο 50 άτομα, από αυτούς 38 πνίγηκαν και 12 σώθηκαν τραυματισμένοι. Οι υπόλοιποι παρέμειναν στο πλοίο περιμένοντας να έλθει βοήθεια. Το Σάββατο το πρωί άρχισε να ησυχάζει η θάλασσα και έγινε δυνατόν να αποβιβασθούν άλλοι 22 στην Ελαφόνησο και από εκεί στην Μονή της Χρυσοσκαλίτισσας, όπου βρήκαν και τους άλλους 12 διασωθέντες. Την Κυριακή το πρωί έφθασαν στην περιοχή το Ρωσικό καταδρομικό «Κιβίνιετς», το επίσης Ρωσικό τορπιλοβόλο 212, ένα Ιταλικό και ένα Γαλλικό πολεμικό, και το Αυστριακό ατμόπλοιο «Κάστωρ», τα οποία παρέλαβαν όσους είχαν παραμείνει στο πλοίο, όπως και αυτούς οι οποίοι είχαν φθάσει στην Μονή της Χρυσοσκαλίτισσας. Την Κυριακή το απόγευμα όλοι οι επιζώντες είχαν μεταφερθεί στα Χανιά.
Στην Ελαφόνησο στήθηκε μνημείο για τα θύματα του ναυαγίου, το οποίο, όμως, δεν υπάρχει πλέον. (1)

Κυβερνήτης του “Κιβίνιετς” ή “Χιβίντις” ήταν ο πλοίαρχος Νικόλαος Νικολάγιεβιτς Φιλοσοφόφ, ο οποίος παρασημοφορήθηκε για την συμβολή του στην διάσωση των ναυαγών του “Imperatrix”.
Ο Ν. Φιλοσοφόφ ήταν γόνος οικογένειας με σχέσεις με την Τσαρική αυλή, ενώ ο ίδιος ήταν άνθρωπος με ικανότητες, με παιδεία και με καλλιέργεια. Όλα αυτά, σε συνδυασμό με την αρρενωπή εμφάνιση, την ευγένεια και το επιβλητικό παράστημα, τον έκαναν να ξεχωρίζει. Ήταν παντρεμένος και είχε δύο παιδιά.
Το 1914 τοποθετήθηκε Δ/ντής της Υπηρεσίας Φάρων της Μαύρης Θάλασσας και της Αζοφικής και αργότερα προήχθη σε Υποναύαρχο και τοποθετήθηκε Δ/τής ναυτικής δύναμης.
Κατά την διάρκεια της Ρωσικής επανάστασης, πεθαίνει η γυναίκα του από τις κακουχίες, ο ένας του γιός αυτοκτονεί και ο άλλος σκοτώνεται στο μέτωπο. Μετά την επικράτηση των μπολσεβίκων, ο Φιλοσοφόφ εγκαταλείπει την Ρωσία και, μέσω Οδησσού και Κωνσταντινούπολης, φθάνει το 1920 στην Αθήνα. Ήταν 52 ετών και τα μόνα του υπάρχοντα 3 βιβλία (μεταξύ αυτών και ένας παγκόσμιος άτλαντας του Διεθνούς Φαρικού Δικτύου), λίγες αναμνηστικές φωτογραφίες και τα στρατιωτικά του έγγραφα.
Στην αρχή φιλοξενείται στην Βασιλική αυλή, αλλά ο περήφανος χαρακτήρας του δεν του επιτρέπει να ζεί παρασιτικά. Εγκαταλείπει την αυλή, μαθαίνει Ελληνικά και αποφασίζει να ζητήσει την Ελληνική υπηκοότητα. Εν τω μεταξύ γνωρίζει και παντρεύεται (το 1923) την επίσης Ρωσίδα πρόσφυγα Μαρία Τσούκαλο. Όμως, ο Φιλοσοφόφ δέχεται και άλλο χτύπημα της μοίρας. Η σύζυγός του πεθαίνει από κάποια ασθένεια.
Στις 10 Σεπτεμβρίου 1924, ο Φιλοσοφόφ παίρνει την Ελληνική υπηκοότητα και την ίδια ημέρα επισκέπτεται τον Δ/ντή της Υπηρεσίας Φάρων Στυλ. Λυκούδη και του ζητεί να διορισθεί φαροφύλακας. Ο Λυκούδης δέχεται και του προτείνει να αναλάβει τον νεόκτιστο φάρο της Ελαφονήσου, η ανέγερση του οποίου αποφασίσθηκε μετά το ναυάγιο του “Imperatrix”.
(σημ. ο φάρος της Ελαφονήσου, ο οποίος ήταν τεράστιος, καταστράφηκε στον 2ο ΠΠ από τους Γερμανούς).
Σύμφωνα με μαρτυρία του Λυκούδη, ο Ν. Φιλοσοφόφ, όταν άκουσε για την Ελαφόνησο, είπε: «Εκεί που έσωσα τόσους ναυαγούς, σώζομαι και εγώ, ναυαγός της ζωής»
Ο Φιλοσοφόφ υπηρέτησε για 2 χρόνια στον φάρο της Ελαφονήσου και το 1926 μετατίθεται στον φάρο των Αντικυθήρων. Το 1927 και σε ηλικία 59 ετών παντρεύεται για τρίτη φορά και από αυτό τον γάμο αποκτά ένα γιό, τον Νικήτα.
Μετά την συνταξιοδότησή του εγκαταστάθηκε με την οικογένειά του στην Χώρα Κυθήρων.
Πέθανε το 1946 σε ηλικία 80 ετών.
Ο Ν. Φιλοσοφόφ δεν μίλησε ποτέ ο ίδιος για το παρελθόν του. Μόνο μετά τον θάνατό του , η οικογένειά του θα ανακαλύψει, σε ένα μπαούλο στο υπόγειο, όλα όσα έφερε από την Ρωσία και μαρτυρούσαν το παρελθόν του. (2)


(1). Τα στοιχεία για το ναυάγιο του “Imperatrix”, προέρχονται από άρθρο (κείμενο: Γιώργος Πατρουδάκης)
του περιοδικού «Κρητικό Πανόραμα», τ.8 Μάρτιος-Απρίλος 2005.
Το άρθρο για το ναυάγιο του “Imperatrix” είναι εξαιρετικό, γιατί στηρίζεται σε δημοσιεύματα τοπικής εφημερίδας της εποχής, τα οποία βασίζονται σε πληροφορίες από «πρώτο χέρι». Επίσης στο ίδιο άρθρο υπάρχουν αρκετές και πολύ καλές φωτογραφίες από την περιοχή του ναυαγίου, υποβρύχιες λήψεις από τα απομεινάρια του ναυαγίου, από αντικείμενα του πλοίου κ.α.

Πρόκειται για ένα εξαιρετικό περιοδικό με Κρητικά θέματα. Αναζητήστε το, αξίζει!


(2) . Τα στοιχεία, για την ιστορία του Νικολάου Ν. Φιλοσοφόφ, προέρχονται από άρθρο του δημοσιογράφου Νικόλα Ζηργάνου.
Το άρθρο δημοσιεύθηκε στο ένθετο περιοδικό «Επτά Ημέρες» της «Καθημερινής»,
στο τεύχος-αφιέρωμα στους Ελληνικούς Παραδοσιακούς Φάρους, της 13ης Αυγούστου 1995.

Σε υποσημείωσή του στο άρθρο, ο κος Ν. Ζηργάνος σημειώνει ότι: «Η έρευνα για την ζωή του Νικολάου Φιλοσοφόφ έγινε το 1991 για το τηλεοπτικό ντοκιμαντέρ «Αναλαμπές» (σκηνοθεσία Ανδρέας Κουτσουρέλης, Γιάννης Καρυπίδης)»